ام البنین اصلی شهرکی، کارشناس اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان وبلوچستان در یادداشتی نوشت: صاحب‌نظران بر این باورند که به لحاظ موقعیت فرهنگی - مذهبی خاص ایران در میان کشورهای دیگر، گردشگری مذهبی جای رشد و توسعه بسیاری در کشور ما دارد؛ با این حال با وجود صدها نمونه مکان مذهبی مقدس آیین‌ها، شخصیت‌ها و ظرفیت‌های متعدد دیگر هنوز این مهم فاقد ساماندهی تخصصی و متمرکز می‌باشد.
در همین راستا هدف این پژوهش معرفی بحث گردشگری و توریسم مذهبی بررسی انواع جاذبه‌ها همچنین زیر ساخت‌های گردشگری مذهبی در سیستان و بلوچستان و آیین‌های سوگواری ویژه منطقه است.
تنوع در حال رشد گردشگری مذهبی بر پتانسیل‌های آن برای رشد آینده این بخش تأکید دارد. از آنجایی که‌ایده گردشگری مذهبی با استنباط انگیزش‌های گردشگر ایجاد می‌گردد این انگیزش‌ها تنها با وجود ظرفیت‌هایی مانند امامزاده‌ها، زیارتگاه‌ها..... برانگیخته می‌شوند.
هدف از این نوشتار بررسی نقش این ظرفیت‌ها در توسعه گردشگری مذهبی و بهبود شاخص‌های توسعه در استان و پیامدهای توسعه‌ای آن است. استان سیستان و بلوچستان در توسعه گردشگری جنوب شرق کشور جایگاه ویژه‌ای دارد وجود اماکن باستانی تاریخی و طبیعی در این منطقه منجر به ایجاد قطب‌های گردشگری شده است اما با اینکه این استان دارای قابلیت‌های گردشگری زیادی می‌باشد و می‌تواند منبع درآمدزایی پایداری برای منطقه و کشور باشد و از فقر و بیکاری مردم بکاهد واقعیت امر این است که صنعت توریسم نتوانسته موفقیت چندانی به دست آورد.
ترکیب امتیازاتی چون وجود زیارتگاه‌ها، آتشکده‌ها مساجد قدیمی تکایا حسینیه‌ها و.... ، مراسمات و آئین‌های مذهبی شخصیت‌های مذهبی، تاریخ کهن، استان وجود امکانات بوم گردی برای اقامت، فرصت‌های خرید، جاذبه‌های گردشگری مذهبی عمومی و غیره می‌تواند بازدیدکنندگان را از مکان‌های متعدد جذب کند به ویژه هنگامی که جاذبه خاصی در بین این جاذبه‌ها همانند کوه خواجه که برای ادیان مختلف مهم و مقدس است و یا مسجد دزک در کنار آیین‌های مذهبی به ویژه مراسم سوگواری محرم در استان وجود داشته باشد.
بنا بر بررسی‌های سازمان جهانی گردشگری، گردشگری حلال نیز به صورت نوع خاصی از گردشگری مذهبی، منافع کشف نشده بسیار و شانس‌های تجاری زیادی را به کشورهای مسلمان در مناطق مرزی ایران ارائه می‌کند. گردشگری حلال نوعی از گردشگری مذهبی است که تمام فعالیت‌های آن از نظر قوانین اسلامی مجاز شمرده می‌شود اماکن مقدس به دلیل فراهم کردن امکان دستیابی به رضایت معنوی معین و کشف مکان‌های جدید عادات و غیره نقطه قدرتمند جذب جهانگرد را تشکیل می‌دهند.
از نظر سازمان جهانی جهانگردی مذهب به عنوان یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌های سفر شناخته شده است. از این روی بررسی گردشگری مذهبی ضرورت دارد یکی از مشکلاتی که با توجه به موقعیت خاص این منطقه را همواره تهدید می‌نموده تهاجم مستکبران در درازای تاریخ است در شرایط امروزی که دشمنان تخم نفاق و کینه را بین اقوام ساکن در استان هستند.
شناسایی ظرفیت‌های فرهنگی به خصوص مذهبی منطقه و برنامه‌ریزی برای بازدید از آن برای ساکنین شمال و جنوب استان لازم می‌باشد تا با توجه به ریشه‌های مشترک فرهنگی از این موضوع بتوان جهت افزایش وفاق دوستی و وحدت بهره‌برداری نمود.
در تعاریف جهانگردی مذهبی عبارت است از بازدید گردشگران (با تعریف ویژه جهانگردی) از اماکن مقدس نظیر زیارتگاه‌ها مقابر امامزاده‌ها و نظایر آن‌ها در اینجا با دو دسته مختلف از جهانگردان روبرو می‌شویم:
دسته اول کسانی که از اماکن مقدسه در دین و آیین خود بازدید می‌نمایند و گروه دوم کسانیکه از اماکن مقدسه سایر ادیان دیدار می‌کنند در کشور ما نیز با توجه به حضور ادیان مختلف توحیدی و با توجه به وجود پیروان و معتقدان زیاد آن‌ها انواع مختلفی از توریسم مذهبی می‌تواند ایجاد گردد.
در این استان از دیر باز علاقه خاص نسبت به پیامبر مکرم (ص) و خاندان اهل بیت (ع) وجود داشته است بدین لحاظ اماکن متبرکه متعددی در گوشه و کنار این مرز و بوم پدید آمده است. البته باید در صحت و سقم برخی از آن‌ها بررسی‌های دقیق‌تری صورت گیرد همین امر به گونه‌ای قابلیت ایجاد مراکز و قطب‌های گردشگری مذهبی را به وجود آورده در یک تقسیم‌بندی کلی جاذبه‌های مذهبی ملموس را می‌توان به چند دسته تقسیم نمود؛ مساجد، امام زاده‌ها و بقعه‌ها، آرامگاه‌ها و قبور، تکیه‌ها و حسینیه‌های قدیمی، آتشکده‌ها و آتشگاه، صومعه‌ها و خانقاه‌ها که در کنار جاذبه‌های مذهبی ناملموس از جمله افکار عقاید، آیین‌ها و مراسمات خاص هر یک می‌توانند دارای بعد محلی منطقه‌ای فرامنطقه‌ای ملی و بین‌المللی باشند.
مسافرت از سنت‌های پسندیده در جوامع مختلف بوده است. انسان‌ها هنگام سفر از نقطه‌ای به نقطه دیگر و از زمانی به کریم به امر مسافرت است در آیات بسیاری بر سیر و سفر دلایل اهمیت گردشگری مذهبی تأکید پروردگار در قرآن و انسان توصیه می‌کند که به بپردازد، به ترتیبی که می‌فرمایند (قل سیروا فی الارض..... ) بر آیات راهگشای فسیروا با اندک تأملی قرآن و کلام بزرگان دین از جمله بیانات‌امیر مؤمنان حضرت امام علی (ع) به روشنی در می‌یابیم که با سفر کردن می‌توان به مطالعه آفاق و انفس و کسب علم و تجربه، خداشناسی از طریق مردم‌شناسی و شناخت عظمت خلقت، اعتقاد به معاد، طالعه سنت‌های غلط و ضد ارزش‌های اسلامی و اخلاقی و همچنین عبرت‌آموزی از سرگذشت پیشینیان پرداخت از مهمترین آیاتی که به طور مستقیم به مقوله جهانگردی پرداخته است، می‌توان به سوره مبارکه آل عمران (آیات ۱۳۸ - ۱۳۷)، سوره مبارکه توبه (آیه ۴۲)، سوره مبارکه یونس (آیه (۲۲)، سوره مبارکه نحل (آیه ۸۰)، سوره مبارکه انعام (آیه ۱۱)، سوره مبارکه یوسف آیات ۱۰۹ و ۱۱۱)، سوره مبارکه عنکبوت (آیه ۲۰) و سوره مبارکه روم (آیات ۱۰۹۹) اشاره کرد.
استان سیستان و بلوچستان به عنوان پهناورترین استان در ناحیه جنوب شرقی کشور واقع شده است. این استان پهناور دارای جاذبه‌های متعددی می‌باشد که برای جذب انواع گردشگر مناسب است مانند گردشگری تفریحی، علمی پزشکی ورزشی و گردشگری مذهبی استان سیستان و بلوچستان با توجه به بافت قومی آن دارای مذاهب مختلفی است و هر کدام از آن‌ها نیز المان‌ها و نمادهای مخصوص به خود را دارند در کل گردشگران مذهبی استان به دو قسمت قابل تقسیم هستند:
۱ - گردشگران درون استانی که از سایر شهرستان‌ها برای بازدید از اماکن مذهبی به منطقه سفر می‌کنند خود نیز دو گروه هستند گروهی صرفاً با هدف زیارت اماکن و ظرفیت‌های مذهبی سفر می‌کنند و گروهی که با هدف دیدار اقوام یا سیاحت یا به هر دلیلی به سیستان یا بلوچستان سفر دارند و در کنار آن از ظرفیت‌های مذهبی استان نیز بازدید به عمل می‌آورند.
۲ - گردشگران یا بهتر بگوییم مسافران و زوار برون استانی و خارج کشور، ایشان نیز به اشکال فوق تقسیم می‌شوند ولی تعدادی از آن‌ها مسافران عبوری و زوار مشهد مقدس، قم و عراق و عتبات و عالیات هستند و یا طلاب حوزه‌های علمیه اهل شیعه و اهل سنت که در مراکز دینی تحصیل می‌کنند و یا برای شرکت در مراسمات دینی مثل همایش‌ها و بزرگداشتها و مراسماتی مثل ختم بخاری و... حضور دارند که بااندیشیدن تمهیداتی می‌توان زمینه بهره‌مندی‌ایشان از ظرفیت‌های گردشگری خاصه گردشگری مذهبی را فراهم نمود و مزایا و مواهب آن را برای مردم جامعه محلی فراهم آورد.
ظرفیت‌های گردشگری مذهبی استان
استان سیستان و بلوچستان نیز در زمینه توریسم مذهبی جایگاه ویژه‌ای دارد بررسی باستان‌شناسان در شهر سوخته سیستان و اسپیدژ بلوچستان نشان می‌دهد ساکنین این دیار تا بوده یکتاپرست بوده‌اند و اعتقاد به زندگی پس از مرگ داشته‌اند در گورستان پیش از تاریخ سایت جهانی شهر سوخته و گورستان‌های دیگر پیش از تاریخ استان آرامگاه‌ها و انواع شیوه‌های تدفین واشیا دفن شده با اجساد گویای مطلب است و خود برای گردشگران جاذبه می‌باشد. شهر تاریخی دهانه غلامان یگانه شهر مذهبی هخامنشیان در شرق ایران دارای بناها و معابد مذهبی متعددی است.
در دوره‌های بعدی نیز مصادیق گردشگری مذهبی را می‌توان دید به گونه‌ای که در جای جای استان گورهای دخمه‌ای و آتشکده‌هایی از دوره زرتشت را می‌بینیم پیامبر ایرانی ادامه زندگی و ترویج دین خود را در سیستان و برفراز کوه خواجه اوشیدا انجام می‌داد کوه رستم یا خواجه از ظرفیت‌های شاخص گردشگری منطقه به شمار می‌رود.
تقدس این کوه در ادیان مسیحیت زرتشت و اسلام می‌تواند در کنار گودواره سیک‌ها، خانقاه و آثاری دیگر عاملی برای جذب گردشگران با ادیان مختلف باشد و رونقی به منطقه بدهد. دریاچه هامون نیز برای زرتشتیان و مسلمانان از جایگاه مقدسی برخوردار است مساجد و حسینیه‌ها، زیارتگاه، آتشکده کرکویه، آتشکده کله کنگ، آتشکده‌های بلوچستان، مقابر جالق، مقابر، شیشه ریز، هفتاد ملا، بان مسیتی و... نیز از جمله جاذبه‌های مذهبی استان می‌باشد.
از مصادیق دیگر پیوسته با موضوع دارالولایه بودن سیستان است در متون تاریخی از جمله تاریخ سیستان آمده است، سیستانیان همواره به همان آیین بودند که حضرت ابراهیم و آدم (ع) بود و برای شکر خدا نماز همی خواندند. ایشان با ورود لشکر اسلام وقتی حقانیت دین مبین اسلام را دریافتند در سال ۲۴ هجری قمری اسلام را پذیرفتند و پس از آن نیز پیرو راستین پیامبر و ائمه بودند هیچ گاه سب مولا علی (ع) را نگفتند به خونخواهی امام حسین (ع) نیز نخستین شورش را بر علیه حکومت ظلم نمودند مدت‌ها بعد نیز یعقوب لیث صفاری اولین شهریار ایران زمین خوارج را بیرون نمود و نخستین حکومت رسمی ایران بر علیه خلفای جور را بنیان نهاد، وی مساجد و حوزه‌های علمیه مراکز دینی و عام المنفعه بسیاری را در استان دایر نمود که بقایای آن در شهر زرنج و زاهدان کهنه و سایر اماکن تاریخی خود می‌تواند جاذبه گردشگری مذهبی باشد.
یکی از اولین مکاتب درس حوزوی در منطقه شیب آب زابل روستای ده آخوند توسط علمای بزرگ سیستانی دایر گردید همچنین در سرحدات و مکران، زمین نیز مساجد تاریخی و مراکز دینی کهنی وجود دارد که باعث شده در طول تاریخ مفاخر دینی زیادی از این خطه رشد پیدا کرده‌اند.
شهیدان آیت الله مطهری، آیت الله حسینی طباطبایی، آیت الله سیستانی، آیت الله بختیاری، آیت الله صدر، آیت الله شریفی، حاج آقابزرگ، آخوند ملاعلی، مولوی عبدالعزیز، مولوی ساداتی، مولوی روانید، شهید وحدت جنگی زهی و شهدا گرانقدری که با خون خود به ما درس وفاداری دادند. سرداران شهید حاج قاسم و میرحسن میرحسینی، سبیل اخلاقی، شهیدان خلبان میر، مرادقلی و میر مرادزهی، خدری، عالی، مسلم کیخا و شهدای استان در طول تاریخ انقلاب دفاع مقدس مدافعین مرز مدافعین حرم شهیدان حوادث امنیتی همچنین مواریث معنوی مکتوب همچون ترجمه اولین قرآن به گویش محلی که قرآن قدس نام دارد.
برگزاری مراسمات مذهبی، آیین‌های سوگواری محرم، تعزیه، رمضان خوانی، نماز تراویح، مراسم ختم بخاری، اعیاد دینی و ولادت بزرگان دین و بسیاری دیگر که جملگی نشانه‌هایی از اهمیت مذهب و اعتقاد به ائمه اطهار در استان است از همین روی در گوشه گوشه آن اماکن مقدسی تحت عنوان زیارتگاه، بقعه و آرامگاه ایجاد که مورد زیارت خیل عظیم مشتاقان و علاقه‌مندان به آستان مطهر ائمه می‌باشد و به تعبیری ظرفیت گردشگری مذهبی به شمار می‌رود.
دسته‌بندی ظرفیت‌های گردشگری:
گورستان‌های تاریخی و قبور مقدس: قبوری که برای پیروان مذهبی خاص حائز اهمیت و احترام هستند مانند گور زرتشت
مکان‌های طبیعی مقدس: مکان‌هایی که بنا بر اعتقاد و باوری خاص برای افراد جنبه تقدس پیدا نموده‌اند، مانند هامون
مقدس، آئین‌های مذهبی که ممکن است خارج از مکان‌های ویژه عبادت مانند مساجد نیز برگزار شوند. مانند تعزیه، گواتی و هنرها و صنایع وابسته به دین هنرهای نمایشی چون تعزیه و پرده خوانی هنرهای بصری مانند نقاشی‌ها، کاشی کاری‌ها و گچ بری‌ها و هنرهای شنیداری مانند نوحه‌های عاشورایی و صنایعی چون ساخت ابزار آلات مورد استفاده در آئین‌های مذهبی مانند زنجیر و......
همایش‌ها و نمایشگاه‌های مذهبی: مانند سوگواره، نمایشگاه‌های عکس، ختم بخاری و......
مکان‌های مقدس باستانی تاریخی: مکان‌هایی که در گذشته‌های دور مورد تقدس بوده ولی هم اکنون در این مکان‌ها مراسم و یا عبادتی صورت نمی‌گیرد مانند آتشکده‌های باستانی مکان‌های مقدس اقوام بومی.
مکان‌های ویژه: می‌توان به سقاخانه‌ها شمع خانه‌ها مدارس دینی و از این دست مکان‌ها که در ارتباط با معنویت و مذهب هستند ولی در هیچ کدام از دسته‌های یاد شده قرار نمی‌گیرند.
نمونه ظرفیت‌ها و اماکن گردشگری مذهبی در استان:
۱ - مساجد قدیمی در روستاها مانند مساجد روستای دولت آباد، سه کوهه، قلعه نو، مسجد و حسینیه ارگ کیخا روستای ورمال، حسینیه روستای چلنگ، مسجد آل رسول تیس، مسجد دزک، مسجد سرباز و.......
۲ - مساجد قدیمی در شهرها مسجد حکیم زابل مسجد شریفی زابل و مسجد جامع زاهدان، مسجد جامع خاش، مسجد فیض رحمان زاهدان، مسجد جامع تیس، مسجد آل رسول، مسجد صدیقیه و مسجد بزرگ مکی زاهدان
۳- قدم گاه‌ها و بقعه‌ها، بی‌بی دوست، خواجه مهدی، آسیابان، پیر سوز، شازاده اسماعیل، حضرت عباس، بی‌بی حور، شیخ حسن، غلام رسول، زیارتگاه سادات و بزرگان دینی: زیارت خواجه غلطان - زیارت سید باقر – سید نامحمد و.....
۴- مکتب خانه‌ها و حوزه‌های علمیه قدیمی.
۵ - مقبره‌های مشاهیر بزرگان دینی و یادمان شهدا: یادمان شهدای تاسوکی، یادمان شهدای گمنام – یادمان شهیدان میرحسینی و مقبره چهل پیر از دوره تیموریان مقبره هفتاد ملا - مقبره‌بان مسیتی - مقابر جالق- مقابر شیشه ریز و...
۶- گورستان‌های قدیمی و ادیره با گور دخمه‌های زرتشتی: گورستان‌های پیش از تاریخ شهر سوخته -. خواجه - گورستان جن‌ها کنارک
۷- تاریخی و اسلامی دهانه غلامان - جالق - شیشه ریز - کور آثار تاریخی و اسطوره‌ای مذهبی کوه خواجه یااشیبا محل زندگی زرتشت - گور زرتشت در دهانه غلامان دریاچه‌اشیدم – آتشکده کله کنگ.
۸- مشاهیر و شخصیت‌های مذهبی تاریخی و معاصر: حریز ابن عبدالله اولین فقیه شیعه، زرتشت، شهید مطهری، شهید طباطبایی، شهدا شاخص جنگ تحمیلی و انقلاب، سرداران شهید میر حسینی - شهید عالی، بزرگان دین، آیت الله سیستانی، مولوی عبدالعزیز.
۹ - اعتقادات مذهبی: اولین قیام به خون خواهی حضرت امام حسین (ع)، عدم نفرین‌امیرمؤمنان حضرت امام علی (ع)؛ تهیه اولین قرآن به گویش سیستانی، قرآن قدس و نمونه قران‌های دست‌نویس در موزه زابل و سایر موزه‌ها - عذاداری‌های ماه محرم با شیوه‌های سنتی علم‌بندی، مشعل گردی محتشم خوانی انواع مداحی سنتی مثل بحر طویل مرتبه سرایی و رواعی چاووشی همراه با آلات موسیقی و لوازم قدیمی، شبیه گردانی و پرده خوانی آیین‌های ماه رمضان مثل ( چمروک، سحر خوانی و رمضونیکه مراسم استقبال از زوار مشهد و کربلا و مکه، انواع آیین‌های عزاداری، مونک، پرسه داری و سوگ سنتی بومردگو و بوزندگو » و....
۱۰ - انواع نذورات و سفره‌های نذری: نذر بی‌بی تندوری، نذر بی‌بی سه شنبه، نذر بی‌بی حور و بی‌بی نور و..... پیروان دو مذهب شیعه و سنی در این استان با اتحاد و همبستگی در کنار یکدیگر زندگی مسالمت‌آمیز و در بسیاری از مسائل فرهنگی و دینی نیز آئین‌های مشترکی دارند. جوانان این قوم مقابل ظلم و جور همواره‌ایستاده و می‌ایستند و حتی به شهادت می‌رسند که نمونه بارز آن شهداء مدافع مرز، شهید وحدت شهید مصطفی جنگی زهی، شهید مدافع حرم شهید خزایی و... است.
۱۱ – آیین‌های ماه محرم از جمله ظرفیت‌های گردشگری مذهبی در استان مراسمات مذهبی از جمله آیین‌های محرم می‌باشد. علم گردی، گلدسته و مشعل گردانی با شروع عزاداری‌ها در شب اول رسم است مشعل‌هایی را روشن و در مسجد و میدان اصلی روستا نصب می‌کنند.
همچنین گلدسته‌های مخصوص در معابر شهر به حرکت درآورده تا به همگان آغاز مراسم اطلاع داده شود. چاووشی محتشم خوانی مداحی و روایی، سینه زنی، زنجیر زنی، سینه نشسته، نوحه بحر طویل از شیوه‌های عذاداری مردم این خطه است مداحی و روضه خوانی مردان در مساجد و حسینیه‌ها همچنین روضه خوانی و نذورات در خانه‌ها ویژه بانوان در این ایام انجام می‌شود.
شوی گردانی و تعذیه: از مراسمات خاص محرم انجام تعذیه است که در سیستان شوی نام دارد و در بسیاری از نواحی با سبک سیاق محلی انجام می‌شود قلور: یکی از رسومات خاص محرم طبخ نذری و توزیع بین مردم است در سیستان قلور پزی مرسوم می‌باشد، قلور همان حلیم است که به شکل خاصی تهیه می‌گردد.
در بلوچستان نیز مردان اهل سنت با قرائت قرآن و روزه داری خود را در غم این حادثه سهیم دارند و بانوان بلوچ نیز در منازل روضه می‌خوانند.
۱۲- عمده‌ترین آیین‌های کیشی، مذهبی در بلوچستان نیز عبارتند از: گواتی، مولود (مالد و پیر پتر)، انواع‌زار، محفل دراویش صاحبان، مجالس ترحیم (پرسه موتک): محتوای متن آواز این مراسمات شامل مناقب مرحوم بوده و تألم ناشی از مرگ را بیان می‌کند بر این اساس آن را می‌توان نوعی مرثیه به حساب آورد.
۱۳ - مراسم ختم بخاری همه ساله تعداد زیادی عالم دینی و حافظ قرآن اعم از مرد و زن از حوزه فارغ التحصیل می‌شود که مراسم با شکوهی به مناسبت فارغ التحصیلی آنان به نام ختم صحیح بخاری برگزار می‌شود. دیدار آن‌ها از شهر حافظان قرآن (زاهدان) در بهبود روابط دولت و ملت جمهوری اسلامی ایران و کشورهای دیگر شرکت‌کننده و همکاری اقتصادی و سیاسی بین آن‌ها و ایجاد اخوت و برادری میان علماء کشورهای اسلامی دوست و همسایه نقش مؤثری داشته است.
۱۴ - پذیرایی از زوار افغان و پاکستانی یکی دیگر از ظرفیت‌های گردشگری مذهبی در استان سیستان و بلوچستان، تردد زوار از کشورهای همسایه می‌باشد. کشور پاکستان حدود ۲۰۰ میلیون نفر جمعیت دارد که شماری از این مسلمانان آرزوی زیارت اماکن متبرکه کشور ایران و قصد سفر به عتبات عالیات عراق را در سینه دارند.
زائران پاکستانی همه ساله در مراحل مختلف سال اعم از دهه فاطمیه، دهه محرم و اربعین، ویژه رحلت امام خمینی (ره)، شهادت امام رضا (ع) و ولادت ائمه از طریق مرز میرجاوه وارد استان می‌شوند. اوج ورود زائران این کشور به استان در محرم اربعین و صفر است.
ظرفیت بالای گردشگری مذهبی در سیستان و بلوچستان تاکنون مغفول مانده است در حالی که با توجه به علاقه وافر مردم پاکستان و افغانستان برای گردشگری مذهبی در ایران می‌توان ضمن نشان دادن فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی از فرصت‌های فرهنگی و اشتغال زایی در این زمینه نیز استفاده کرد.
زائران علاوه بر ماه محرم و صفر در طول سال نیز با ورود به این استان راهی اماکن مذهبی کشور در مشهد و قم می‌شوند به طوری که در طول سال به طور میانگین حدود ۶۰ هزار نفر از آنان وارد این استان می‌شوند با توجه به اینکه سیستان و بلوچستان یکی از مسیرهای مهم ورودی زائران خارجی است می‌تواند به عنوان خاستگاهی مهم برای کشورهای همسایه باشد.
این استان دارای معابر رسمی مرزی شامل میرجاوه، پیشینف ریمدان، سراوان، میلک، هیرمند، گمشاد و گلشاه در همسایگی پاکستان و افغانستان است. علاوه بر این بنادر چابهار و کنارک به عنوان تنها بنادر اقیانوسی و خارج از تنگه هرمز ایران اسلامی راه دریایی به کشورهای مختلف شبه قاره هند و آب‌های آزاد دارند به منظور حضور در مراسم اربعین تعداد ۶۰۰۰۰ زائر پاکستانی از مسیر استان به اماکن مقدسه مشرف شدند و در این گذر با تدابیری که‌اندیشه شد در زمینه‌های مختلف اسباب توسعه صنعت گردشگری استان نیز فراهم گردید به گونه‌ای که مبالغ قابل توجه‌ای ارز وارد استان شد افزون بر اینکه با پذیرایی درخور و توزیع اقلام فرهنگی جاذبه‌های استان نیز با هدف بازگشت مجدد این عزیزان و بازدید از سایر ظرفیت‌ها انجام شد.
۱۵ - اتحاد ناشی از مذهب ظرفیتی برای گردشگری سیستان و بلوچستان را بی‌شک باید پایتخت وحدت ایران اسلامی و حتی جهان اسلام دانست همین ید واحده بودن مسلمانان ثمره‌های شیرینی در حوزه‌های مختلف داشته که کام مردم را شیرین کرده و خود یک ظرفیت گردشگری است.
۱۶ - مساجد و مدارس دینی از ظرفیت‌های دیگر گردشگری مذهبی تعداد زیادی مسجد ویژه اهل سنت و شیعه در استان وجود دارد این آمار مساجد نشان از علاقه و رشد فرهنگی و دینی مردم است با پیروزی انقلاب اسلامی و رشد روزافزون مدارس دینی در استان باعث شد طالبان علوم دینی از مهاجرت به کشورهای خارجی برای فراگیری علوم دینی بی‌نیاز گشته و مدارس متعددی در شهرهای مختلف استان راه‌اندازی گردید.
هم اکنون تعداد مدارس دینی مکاتب و حوزه‌های علمیه در استان به بیش از صدها واحد می‌رسد. رشد کیفی حوزه‌های علمیه باعث شده بسیاری از هموطنان اهل سنت از نقاط مختلف کشور و حتی کشور افغانستان و ایالت بلوچستان پاکستان برای تحصیل علوم دینی به مراکز دینی بلوچستان مراجعه کنند که با برنامه‌ریزی می‌شود از این امتیاز در راستای توسعه گردشگری مذهبی استفاده نمود.
۱۷ - از جمله ظرفیت‌های گردشگری مذهبی در استان گورستان‌ها، بناهای یادمان، مقبره، شخصیت‌ها و... می‌باشد از جمله مقابر سنگی، کوه خواجه، گورستان‌های پیش از تاریخ، سایت جهانی شهر سوخته، بمپور، اسپیدژ و.... گورستان هفتاد ملا در شهرستان میرجاوه، مقابر جالق و مقابر شیشه ریز شهرستان سراوان، مقابربان مسیتی در شهرستان چابهار و... ، یادمان شهدای تاسوکی یادمان شهدا گمنام زاهدان و......
انتهای پیام/
نظر شما